Elektrogitarda Şok Koruma Modifikasyonu

Elektrogitar Modifikasyonları 1 : Şok Koruma Modifikasyonu

Tüm modifikasyon meraklılarına selamlar. Epey zaman önce sizlere nasıl lehim yapacağınız hakkında yazdığım makaleye binaen ilk modifikasyon projemize başlayabiliriz. Eğer o yazıyı kaçıranlarınız varsa ve nasıl lehim yapacağınızı, nelere gereksinim duyacağınızı bilmiyorsanız o zaman size Sound dergisinin mayıs sayısını edinmenizi önereceğim öncelikli olarak, ayrıntılar orada mevcut. Sizlere oldukça faydalı olabileceğine inandığım bir modifikasyon tanıtmak istiyorum. Bu yazı ile birlikte ilk modifikasyonumuzu yapmaya başlıyoruz ve kendimizi çarpılmalara, kaçaklara karşı güvence altına alıyoruz. Bu yazıya yaptığı gözden geçirme ve kontrol için, elektronik konusunda tanıdığım en “büyük” uzman olan Cemal Öztürk’e ne kadar teşekkür etsem az, onu da yazmadan geçmeyeceğim. Buradan İskoçya’ya selamlar olsun...

Şimdi biraz önbilgi vermek istiyorum bu modifikasyon (kısaca “mod” kelimesini kullanacağım bundan sonra) hakkında... En son olarak bundan birkaç ay önce, gazete ve televizyonlarımızda bir kez daha bir gencimizin elektrogitardan çarpılarak hayatını kaybettiğini gördük. Gerçekten çok üzücü bir olay ve ailesine sabır diliyorum merhumun, zira kazanın kendisi bile yeterince kötü iken hem ölümün vasıtası olan cihazın bizim hayatımızdaki rolünü, önemini, değerini, hem de bu olayın bir kısım basınca sunuluş şeklini düşündüğümüzde durum daha da hoşlaşıyor. Ancak esas itibariyle bu olaydan korunmak hiç de zor değil.

Korunmak için yapacağımız moddan aşağıda bahsedeceğiz. Modun işlevini ise eğer işler yolunda gitmez ve akım olması gerekenden büyük miktarda gelirse, gitaristin üzerinden geçecek akımı, ölümcül olmayacak seviyelere çekerken, diğer yandan, normal koşullar altında hala köprü veya tremoloyu topraklamaya devam edebilecek bir sistem olarak özetleyebilirim. Yani amfi şasesinde var olabilecek yüksek voltaj durumu vuku bulursa, mikrofonla temas anında devreyi gitaristin üzerinden tamamlanmasının yolunu keseceğiz. Yaşanabilecek bir sorunda “V = I x R” denkliğinden hareketle, 220V’luk bir voltaj söz konusu olduğunu var sayarsak, maruz kalacağınız akım 1miliamper, voltaj ise 40V’lar seviyelerine seviyesine inecek, nihayetinde ölümcül etki bertaraf edilmiş olacak. Ha, bu voltajı hissedebilmek yine olası ki böylelikle sistemde kaçak olduğunu veya bir şeylerin doğru olmadığını anlayıp müzik çaldığınız mekanın sorumlu personeline haber verme durumu bâki kalacak. Ancak göz ardı edilmemesi şiddetle elzem bir konu var; bu modifikasyon “sadece” köprü topraklaması yapan kablodan kaynaklı kazaları önleme yetisine sahiptir. Eğer pot başlarınız, jack vidalama köşeleri gibi parçalar metal ise o noktalarda, yine, güvenlikten söz edilemez ve bu tür topraklama devresine dahil olan parçaların plastik olanlarla (örneğin metal pot başlarının stratlardaki gibi plastik olanlarla) değiştirilmesi, nihai güvenliği arttıracak bir etmen olarak düşünülmelidir.

Dikkat:İşin başında bazı noktaları belirleyelim. Eğer gitarınızın garantisi varsa, bu yazıda bahsedeceğim bazı fikirler, yöntemler ve alternatifler garantinizi yitirmenize yol açabilir. Ayrıca havya ile yapmaya kalkışacağınız işlerde gerekli hassasiyeti ve saygıyı göstermeyecek olursanız ciddi yaralanmalara, ev & işyeri kazalarına, yangınlara, gitarınızda veya gitarınızın elektronik komponentlerinde kalıcı hasarlara yol açabilirsiniz, bunu başlamadan önce adınız gibi bilin! Tüm bu işlerde tüm sorumluluk okurlara aittir ve Sound Dergisi veya şahsım sorumlu tutulamaz. Ayrıca bahsi geçecek modifikasyonlar çeşitli seviyelerde el becerisi gerektirebilir. Bunları nizâmi yapamayacağınızı veya hiç yapamayacağınızı düşünüyorsanız gerekli önlemleri mutlaka alın veya bırakın bileni yapsın. Ayrıca sakın “Bana bir şey olmaz”, “İki dakkalık işim var, bir de gözlük mü takayım” gibi mantıklar ile hareket etmeyin ve koruyucu gözlük, eldiven, maske gibi koruyucuları daima kullanın!!

Havyacılar İş Başına

Gelelim bu modifikasyonu nasıl hayata geçireceğimize. Öncelikle gerekenler;

• Havya
• Lehim Teli
• Ters mantıklı pens (ne olduğu ve fotosu mayıs sayısında mevcut)
• Lehim Süngeri
• 220 K Ohm’luk direnç (Yalnız bu direnç kesinlikle 500V ve üzerine dayanabilecek bir direnç olmalı, bu çok önemli)
• 0.001mF (1nF)’lık kapasitör
• İzolasyon bandı veya sıcakla daralan makaron

Havyanın kullanım sıcaklığına ulaşmasını beklerken yapacağımız şey basit. 220K’lık direncin ve 0,001mF’lık kapasitörün bacaklarını Şekil 1’deki gibi birbirlerine doluyoruz. Yani teknik olarak birbirlerine paralel olarak bağlamış oluyoruz. Ardından ters mantıklı pensle kapasitör ve dirence yakın bir noktadan bu devreyi sabitleyerek uzun bacaklarını lehimliyoruz. 

Şekil 1: Bacakların Bağlanması

Boydan boya düzgün ve temiz bir lehim olmasına dikkat etmek fena olmaz hani. Lehimi yaptıktan sonra bırakın iyi bir şekilde soğusun, ayrıca gereğinden fazla lehime de boğmayın ve havya ucu veya sıcak ergiyik lehim sıvısı ile uzun süre temas ettirmeyin ki komponentler fazla sıcaklık yüzünden işlevlerini yitirmesinler. Aynısını diğer bacağa da uyguladıktan sonra iyice soğumasını bekliyoruz bir süre daha. O bir kenarda soğurken karar vermiş olmamız gereken bir şey var; bu zamazingoyu nereye takacağımız. İki genel konumdan bahsedilebilir; ilki arka tremolo havuzundaki pençelere bağlı lehimi sökerek oraya takmak, diğeri de yine o pençeden (veya sabit köprülü gitarların köprüsüne bağlı olan telden) gelip volüm potuna bağlı olduğu teli, elektronik sistem havuzunun içinde keserek araya konumlamak. Bana göre bu ikincisi daha mantıklık ve işlevsel, ayrıca ilkinde tremolo yaylarının da sıkıntı yaratabilme olasılığı da var. Dolayısıyla diğerinin üzerinde duracağım. Şimdi yapılacak işlem basit, potların bulunduğu havuzu açıp köprü toprak bağlantısını buluyor ve söküyoruz öncelikle. 

Şekil 2: Modifikasyon Öncesi Durum

Bu mod öncesi içerideki manzara, kabaca, Şekil 2’de görülmekte. Söktüğümüz kablonun ucundan, az evvel paralel bağladığımız komponentlerin sığabileceği çapta aldığımız ve gerekli uzunlukta kesip hazırladığımız makaronu geçiriyoruz. Tele geçmiş makaronu az sonra yapacağımız lehim işinin hararetiyle zamanından önce daralmaması için biraz uzağa iteklemek faydalı olacaktır. “Bu makaron da ne ola ki” diyenler için açıklayalım, sisteme yerleştireceğimiz elemanların kısa devre yapmasını önlemek, dış etkenlere karşı direncini arttırmak için izole etmek gerekli bir unsurdur. Bunun için en son kertede ya bir elektrik bandıyla sarılarak, ya da bu makaronlarla izolasyon sağlanır. Makaronlar ısıtıldığında iyice daralarak lehim yapılmış yüzeyi düzgün ve nizami bir şekilde kapatan bir yapı sergilerler ve çeşitli çaplarda satılmaktadır. Bu iş için komponentleri alırken elektronikçinize derdinizi anlatın, o size uygun çapta bir makaron önerecektir. Neyse eğer her şey yolunda gittiyse şu anki durumumuz şu olmalı; koruma elemanları lehimleri yapılmış ve soğumuş bir şekilde hazır, volüm potundaki köprü toprağı temizce sökülmüş, aynı tele makaron geçirilmiş ve iteklenmiş. Tamam mı, o vakit devam. Bacaklarından bağladığımız koruma elemanlarının bir bacağını, önceden sökmüş olduğumuz köprü toprağının ucuna sağlamca lehimliyoruz. Lehimi bitirdikten ve soğumasını bekledikten sonra hafifçe çekiştirip kontrol edin, pıt diye kopmasın. Koparsa düzgün oluncaya kadar devam. Ayrıca kontrol ederken halata asılır gibi de asılmayın, hafif ama yeterli gerginlikte çekiştirmeniz kâfi. Akabinde köprü toprağı kablosunun uzantısı halini almış elemanların diğer bacağını da volüm potunun üzerine lehimliyor ve benzer bir kontrolü tekrarlıyoruz. 

Şekil 3: Modifikasyon Sonrası Durum

Her şey tamamsa (bkz. Şekil 3) evvelden lehim odağından uzağa iteklediğimiz makaronu “soğumuş” koruma elemanlarının üzerine tam örtüşecek şekilde getiriyoruz ve bir çakmak yardımıyla ısıtıyoruz. Böylelikle makaron sıkıca büzülerek elemanları koruyacak şekilde kapatıyor açık yüzeyleri. Eğer makaron bulamadıysanız veya kullanmak istemediyseniz kaplama işini izolasyon bandıyla da yapabilirsiniz, açıkta bırakmayın da, önemli olan o. Eğer herşeyi tam yaptıysanız gitarı amfiye bağladığınızda her şeyin eskisi gibi olduğunu görmeniz lazım. Yani elleriniz gitarla temasta değilken gürültü duymanız, elinizi dokundurduğunuzda gürültünün yok olması...

Kolay gelsin. 

Türk gitar alemine bir katkımız olduysa affola!

Tarafımdan yazılmış olan bu içerik Sound Dergisindeki "Gitarizm" Köşesinde yayımlanmıştır. İzin alınmaksızın ve/veya "TAM" kaynak gösterilmeksizin alıntılanması, kopyalanması durumunda derginin yayımcı şirketi gerekli her türlü yasal yaptırımlara başvurmaya yetkilidir.