Manyetiklerde Mıknatıs Değişimi

Uzuuuun bir süreden beridir ilk kez merhaba. 

Böyle şeyleri yazmayı gerçekten özlemişim. İşim gereği sık sık yazamasam da aralıklarla böyle makaleler yazmaya devam edeceğim. Hazır bugün (19 Mayıs 2015 15:27) tatilken epeydir yazmak istediğim bir konuyu halletmek istedim: elektrogitar manyetiklerinin mıknatıslarının nasıl değiştirileceği...

Öncelikle, elektrogitar manyetikleri hakkında temel yapısal altyapınız yoksa, yani "kutup başları (pole piece)", "Alnico II", "Formvar İzolasyon", "D.C. Direnci" gibi terimlere uzaksanız öncelikle fi tarihinde kaleme almış olduğum "Elektrogitar Manyetiklerinde Temeller ve Uygulamalar" adlı makaleme bir göz atmanızı öneririm. Eğer manyetiklerinizi gitarınıza nasıl lehimleyeceğinizi bilmiyorsanız da "Manyetik Değiştirme ve Lehimlemede Temeller" adlı makaleme bir göz atın derim. Bu iki konu da kafanızda net ise devam edelim.

Dikkat: İşin başında bazı noktaları belirleyelim. Eğer gitarınızın garantisi varsa, bu yazıda bahsedeceğim bazı fikirler, yöntemler ve alternatifler garantinizi yitirmenize yol açabilir. Ayrıca havya ile yapmaya kalkışacağınız işlerde gerekli hassasiyeti ve saygıyı göstermeyecek olursanız ciddi yaralanmalara, ev & işyeri kazalarına, yangınlara, gitarınızda veya gitarınızın elektronik parçalarında kalıcı hasarlara yol açabilirsiniz, bunu başlamadan önce adınız gibi bilin! Tüm bu işlerde tüm sorumluluk okurlara aittir ve Gitarizm Blog veya şahsım sorumlu tutulamaz. Ayrıca bahsi geçecek modifikasyonlar çeşitli seviyelerde el becerisi gerektirebilir. Bunları nizâmi yapamayacağınızı veya hiç yapamayacağınızı düşünüyorsanız gerekli önlemleri mutlaka alın veya bırakın bileni yapsın. Ayrıca sakın “Bana bir şey olmaz”, “İki Dakkalık işim var, bir de gözlük mü takayım” gibi mantıklar ile hareket etmeyin ve koruyucu gözlük, eldiven, maske gibi koruyucuları daima kullanın!!

Gitar manyetiklerinin ana bileşenlerinin en önemlilerinden birisi mıknatıslardır. Bu mıknatıslar manyetiğin hareket enerjisini elektrik enerjisine çevrilmesinde rol oynarlar ve dahası kimyasal kompozisyonları, manyetik güçleri ve üretim koşullarına bağlı olarak gereği tonal anlamda farklı tepkilere yol açarlar. Elektrogitarda en yaygın olarak kullanılan mıknatıslar demir, aluminyum, kobalt, nikel ve eser elementler içeren Alnico grubu mıknatıslar ile seramik mıknatıslardır. Detayları yukarda bağlantısını verdiğim ilk makalede bolca mevcut.

Gitarda mıknatıs değişimine, yaygın olarak, üç nedene bağlı olarak ihtiyaç duyabilirsiniz; mıknatısın çeşitli nedenlerle bozulması (darbe, güçlü bir manyetik alana maruz kalma, ısıl şoklar, yüksek sıcaklığa maruz kalma gibi Curie sıcaklığının üzerine çıkılmasına bağlı bozulmalar gibi), manyetik güç anlamında daha güçlü veya zayıf Gauss (manyetik akı yoğunluğu ölçüsüdür) derecesine sahip mıknatıs takarak tonu değiştirmek ve son olarak da farklı mıknatısların farklı tonal getirilerinden faydalanmak. Ayrıca bazen mıknatısın kutbunu değiştirmek de isteyebilirsiniz, o da sayılabilir elbette.

Sebebi ne olursa olsun bu işin yapılış şeklinden bahsedelim. Bu arada aklınıza gelmişse diye burada belirteyim, genel olarak single manyetiklerde bu işi yapamazsınız. Onlarda mıknatıslar karkasın kendisi olduğundan sarımı bozmadan değişim olmaz. Fender'in bir dönem American Std. Stratocaster ve Telecaster modellerinde gördüğüm plastik karkaslı single manyetikler ise istisna zira onlarda mıknatıslar plastik bir karkasın içinde. bu yüzden çıkabiliyorlar.

Gelelim bizim humbuckerlarda nasılına; adım adım anlatacağım. Bu yazıda konu mankenliğini aziz gitarım, gözdem, bir tanem Hantug Titania yapıyor. Üzerinde şu an Seymour Duncan PATB-3 var. Kesinlikle en sevdiğim köprü humbuckerı. 10K'lık lezziz bir PAF. Bal dök yala. Yeme de yanında yat :)

Normalde sonuna kadar memnunum. Ancak fabrika çıkışı Alnico V (kısaca A5)içeren bu manyetiği Alnico IV (kısaca A4) ile nasıl olacağını uzun süredir merak etmekteydim. İşte bu süreç...

1) Hazırlık: İhtiyacınız olan şeyleri önceden alın. Eksik malzeme ile yola başlamayın asla, bu prensibiniz olsun. Mıknatısların temini için ilk olarak ebay'e bakmanızı öneririm, ben oradan alıyorum. Ancak ne kadar yol parası istediklerine dikkat edin mutlaka, geçirenler var. Yoksa normalde bir A5 mıknatıs üjj bejj dolardan az daha pahalı oluyor. Ancak alırken neyi, neden ve hangi özelliklerde alacağınızı iyi belirleyin kafanızda. Yani bu bar manyetiklerin türlü türlüsü var; kum döküm olanları, ful şarjlı (yani tamamen manyetize edilmiş olanları), yarı şarjlı olanları, hiç şarj edilmemiş olanları vs. 

2) Manyetiğin hazırlanması: Telleri sökün veya iyice gevşetin. Dikkat, gitarı çizebilirsiniz. Humbucker vidaları bazen uzun olabilir, anlamadan cart diye sürttürürsünüz. Ben telleri sökmedim zira kilitli akord burgularım var ve dünya onlarla daha güzel bir yer :) Gövdenin çizilmesine engel olacak, yumuşak bir malzeme (bez, havlu, karton, sünger vs.) üzerine yatırın manyetiği, işte böyle;

3) Ameliyat Başlıyor: Manyetiğin altında 4 adet vida göreceksiniz. Uygun boyuttaki bir tornavida ile bunları çıkarın;

Vidaları kaybetmemek için bir kağıdın üzerine tutturmanızı öneririm zira düşmeye, kaçmaya pek heveslidir bunlar;

4) Bandın Sökülmesi: Her humbuckerın etrafında manyetiği parafinleme sırasında bir arada tutan, bakır elemanların açıkta durmasını engelleyen bir bant bulunur. Kağıt veya kumaş olabilir. Modern humbuckerlarda kumaş, PAF klonlarında kağıt şeklinde daha yaygındır. İşte onun dikkatlice sökün. Yırtmayınz, zorlamayın, nazikçe sökün bize yine lazım olacak o.

5) Mıknatısı görmek: Bu aşamada manyetiğin şasisini (baseplate) dikkatlice çıkarıyoruz. Gereksiz kuvvet harcamadan, abanmadan. Bazı manyetiklere uygulanmış abartılı parafin uygulaması size hem bu aşamada, hem de bir sonrakinde engel olabilir. Ancak yine de dikkatli olun ve hiç bir kabloyu koparmamaya özen gösterin. Şimdi manyetiğin içinde ne olduğunu görüyoruz;

Soldaki siyah şeyin adı takoz (spacer). PAF klonlarında ahşap (genelde akçaağaç) olur bu. Çağdaş örneklerde ise burada gördüğünüz gibi plastik. Ortadaki metal şey işte bizim mıknatısımız. Daha sonra lazım olursa diye kutuplarını belirleyip, işaretliyoruz bu aşamada. Parafin yüzünden yazması zor ancak sabit bir asetat kalemi ile kutuplarını yazıyoruz. Kutuplarını nereden mi bileceğiz? Bir pusula yardımıyla elbette;

Bu bar mıknatısın kutuplanmış noktaları yatayın her iki ucudur ve biri kuzey, diğeri ise güney kutupludur. Belirledikten sonra yazması kolay;

6) Mıknatısın sökülmesi: Mıknatısı bir maket bıçağı yardımıyla ucundan yavaşta kaldırın. Parafini bol olan manyetiklerde bu iş biraz zor. Özellikle Dimarzio'larda çok tatsız oluyor bu iş. Seymour Duncan'larda bu iş çok daha kolay nispeten. Parafini bol olan manyetiklerde bu parafin kütlesini hareketlendirmek için saç kurutma makinası kullanabilirsiniz. Ama sıcaklığı SAKIN abartmayın. Özellikle Alnico mıknatısların Curie sıcaklığı çok yüksek değildir. Mıknatısın sıcaklığı bu sıcaklığı üzerine çıkarsa manyetik özelliklerini (sonsuza kadar olmasa da) kaybeder.

7) Yeni mıknatısı yerleştirilmesi: Buradaki en kritik iş kutuplara dikkat etmek. Eğer özellikle değiştirmek istemiyorsanız önceki mıknatısınızda kuzeye bakan yöne kuzey, güneye bakan yöne de güney kutbu yerleştirin. 

Bu belirlemeyi, yeni mıknatısınızı daha yerleştirmeden yapın ki hem karışıklık olmasın, hem de zamandan kazanın. Herşey tamamsa haydi değiştirelim mıknatısları;

Elimdeki PATB-3'ün içinden çıkan Alnico V. Manyetiğin içinde de yeni takmış olduğum Alnico IV var. 

8) Ameliyatın sonu: Artık toparlanma zamanı; manyetik şasisini, manyetiğin içindeki hiçbir şeyin yerini bozmadan, kabloları koparmadan, çekmeden düzgünce kapatın ve vidalayın. Şu önemli; manyetiğin içinde hareket edebilir bıraktığınız her şey size ötme (notasız feedback) olarak dönebilecektir. O yüzden sağına soluna dikkat ederek toplayın. O siyah bandı iyi sakladınız değil mi? İşte onu düzgün ve gergince tekrar sarın manyetiğin etrafına. O da bitince manyetiği yerleştirin, telleri gerin, gitarı akordlayın ve deneme yapın. 

Eğer gelen ses tek başına iken iyi ise ancak orta single ile dip gürültüsü yapacak şekilde geliyorsa kutuplarında bir terslik olabilir; pusula veya başka bir mıknatıs yardımıyla kontrol edin. Eğer manyetik anlamda bir sorun yoksa orta single'ın siyah ve beyaz kablosunun yerini değiştirmeniz gerekebilir.

Öte sorunu ortaya çıktı ise veya toparlama esnasında bir şeylerin hareket ettiğini gördüyseniz birkaç damla mum damlatmak bazen çok işe yarayabilir.

Eğer sorun yoksa özellikle lambalı bir amfide, yüksek sesle deneyin. Umarım değişiminiz sağlıklı geçmiştir ;)

Bol şans ;)

Dipçe: Bu yazı tarafıma ait olup izinsiz ve net bir şekilde kaynak göstermeksizin alıntılayanlar hakkında yasal işlemde bulunmaktan çekinilmeyecektir.