Strat Modifikasyonları: Bölüm 2 ; “7 Farklı Ton”

Ton fetişistlerine selam olsun.

Geçen ay köşemde ağırladığım Fatih Yılmaz yapımı "Nova Custom F-1" için gösterdiğiniz güzel geri dönüşler için çok teşekkür ederek başlamak istiyorum. “İyi” bir iş ortaya konduğunda böyle güzel geri dönüşlerin olduğunu görmek gerçekten insana cesaret veriyor. Böylelikle F-1 gibi işlerin birer “Devrim Arabası” haline dönmeyeceği konusunda, bu işlere emeğini, zamanını, parasını, gönlünü koyanlara büyük motivasyon kaynağı oluyor, bunu böylece bilin. Dahası geçen yazımda da belirttiğim gibi bu işleri gereğince ciddiye alan, marangozlukla elektrikli enstruman yapımcılığını karıştırmadan kendini geliştirmek için araştıran-okuyan ve inovasyona inanarak günceli takip edenlere gerekli desteği vermekten çekinmeyin. Bu destek önyargısız bir şekilde onların yapımı olan enstrumanları deneyerek, beğenirsek bunları edinmek olabilir. Ancak imkan olmadığında sadece tek bir teşekkür veya güzel bir çift söz bile bu “deli” insanlar için anlamlıdır.

Bu ay Gitarizm’de fi tarihinde başladığımız bir yazı dizisinin başka bir halkası olacak ve elimizdeki stratımızdan nasıl beş değil de yedi farklı ton alabileceğimizi öğreneceğiz. Böylelikle Stratınızın tonal yelpazesi genişleyecek ve belki de kendi müzikal açınız için oldukça faydalı bazı ek seslere sahip olacaksınız. Ayrıntılar az sonra :)

Teşekkür listeme gelince; Bu ay ilk sıra Salih Vezneli’nin. Bu sayıya yetiştiremedim ama onun alamet-i farikası bir Telecaster şu an bende, ayrıntıları ise gelecek ay bu sayfalarda. Elbette Fatih Yılmaz ve ekibini anmamak olmaz, F-1 gibi bir güzelliğe hayat verdikleri ve “Türk Gitarına” olan bu derin tutkuları için. Ayrıca Gitarizm’in dostları Ali Sungurlu, Ayşenur Ulupınar, Alper Tunalı ve gelecek aylarda tanıtacağım muazzam “bazı” aletlere hayat veren Ertuğrul Yılmaz ile David Bissoli’ye teşekkürlerimi sunuyorum.

Barış Ş.                                                                                                                                19.04.2012

Strat Modifikasyonları : Bölüm 2 ; “7 Farklı Ton”

İyi bir Stratın tadına doyum olmaz!

Giriş

Modifikasyon canavarları buraya. Ayrıca strat severleri ve elindeki Stratın tonal yelpazesini genişletmek isteyenleri de buraya alalım. Gitarizm Köşesi’nde, bugüne kadar stratlarımızın doğal tonunu nasıl geliştirebileceğimizi öğrendik, nasıl lehim yapılacağını, nasıl manyetik değiştirileceğini de... Bu konudaki ilk uygulamamız da gitarımızı, güvenli olmayan elektrik şebekelerinde kullanırken çarpılmamak için bir “şok koruma modifikasyonu” oldu. Şimdi tonal bir mod yapalım. Bu mod bu tür elektronik modların en eskilerinden biri ancak oldukça efektif bir mod. Bu modun ilk uygulanmasını western swing gitaristi Eldon Shamblin’e mal edenler de var, Bill Carson’a da ama ikisi de çok net değil. Ancak eski bir mod, orası kesin. Hadisemizin temeli basit; elimizde 5 yönlü bir seçici anahtara sahip olan bir strat, aşağıdaki beş farklı manyetiksel ton seçeneğine sahiptir;

5 Yönlü Seçici Konumu	Çalışan Manyetik
1.Konum	Köprü Manyetiği
2.Konum	Köprü + Orta Paralel Bağlı
3.Konum	Orta Manyetik
4.Konum	Sap + Orta Paralel Bağlı
5.Konum	Sap Manyetiği

Daha fazla kombinasyon imkanı sunan strat tipi seçici anahtarlar satışta yok. Olsa bile, bana göre, yedi veya 8 yönlü bir seçici, pratik uygulamalarda oldukça kullanışsız olurdu. Yukarıdaki tablodakine kıyasla çok daha farklı bağlantı imkanları sunan beş yönlü seçiciler de var; dört kutuplu olan modeller. Ancak onlarda da toplamda beş seçenek olduğundan seçtiğiniz yeni bir opsiyon için, eldeki birinden feragat etmek gerekiyor.

İşbu mod ile amacımız eldeki standart strat manyetik kombinasyonlarından taviz vermeden, ufak bir anahtar veya çek/it (push/pull) pot yardımıyla iki ilâve seçenek daha kazanmak.

Dikkat:İşin başında bazı noktaları belirleyelim. Eğer gitarınızın garantisi varsa, bu yazıda bahsedeceğim bazı fikirler, yöntemler ve alternatifler garantinizi yitirmenize yol açabilir. Ayrıca havya ile yapmaya kalkışacağınız işlerde gerekli hassasiyeti ve saygıyı göstermeyecek olursanız ciddi yaralanmalara, ev & işyeri kazalarına, yangınlara, gitarınızda veya gitarınızın elektronik parçalarında kalıcı hasarlara yol açabilirsiniz, bunu başlamadan önce adınız gibi bilin! Tüm bu işlerde tüm sorumluluk okurlara aittir ve Sound Dergisi veya şahsım sorumlu tutulamaz. Ayrıca bahsi geçecek modifikasyonlar çeşitli seviyelerde el becerisi gerektirebilir. Bunları nizâmi yapamayacağınızı veya hiç yapamayacağınızı düşünüyorsanız gerekli önlemleri mutlaka alın veya bırakın bileni yapsın. Ayrıca sakın “Bana bir şey olmaz”, “İki Dakkalık işim var, bir de gözlük mü takayım” gibi mantık yürütmeyin ve koruyucu gözlük, eldiven, maske gibi koruyucuları daima kullanın!!

Havyacılar İş Başına

Gelelim bu modifikasyonu nasıl hayata geçireceğimize. Öncelikle gerekenler;

• Havya
• Lehim Teli
• Ters Pens
• Bir adet SPDT, DPDT anahtar veya Çek/İt Pot
• Lehim Pompası
• Dremel

Eğer lehim yapmayı bilmiyorsanız sizi önce buraya alalım;
http://gitarizm-tr.blogspot.com/2011/12/manyetik-degistirme-ve-lehimlemede.html

Bu iş için aslında aynı neticeye ulaştırsa da iki yaklaşım var; herhangi bir manyetik seçimi için ya sap manyetiğini işe katmak, ya da köprü manyetiğini. Tekrarlıyorum, ikisi de tamamen aynı sonucu verir, birbirinden farklı değildir. Sap manyetiğini olaya dahil edecek şekilde yaklaşırsanız manyetik seçici anahtarın 1. ve 2. konumda bu modlar aktif hale gelir, köprü manyetiğini dahil ederseniz de 4. ve 5. konumunda, tek fark o ve tercih sizin. Ben size iki şema vereceğim. Birinde sap manyetiğini bir SPDT veya DPDT anahtarla nasıl bağlamanız gerektiğini, diğerinde de bir çek/it pot ile köprü manyetiğini nasıl dahil edeceğinizi gösteren. Hangisini seçeceğiniz size kalmış, seçim ipuçları ise her birinin yan başlığında...

A) Modu Harici bir Anahtar ile Kullanmak

Bu benim siyah stratımda da tercih ettiğim yöntemdi. Benim bunu seçmemdeki en önemli etmen çek/it tipi potların, İngilizcesi “Taper” denen kullanım karakterini, özellikle strat ve tele türevi bolca açık ses ile çalınan, volüm ve ton potlarıyla sık oynanan gitarlarda çok sevmememdi. Sizin için mesele değilse onu da kullanabilirsiniz.

ŞEKİL 1 Benim canım Blackie'm ;)

Burada en kıl durum, pena muhafazası üzerinde bu iş için doğru konumu bulmaktır. Genelde en uygun yer beş yönlü seçicinin hemen üst tarafıdır, orada hem bu anahtarı yerleştirmek için yeterince yer olur, hem de çok cins bir yer sayılmaz. Sayfadaki gitar fotoğrafında (Şekil 1) kendi gitarım olan “Blackie” adlı stratımda bu anahtarı nereye konumlandırdığım görülebilir. Uygun bir nokta belirledikten sonra yapmanız gereken şey, pena muhafazasında anahtarın boynunun geçebileceği bir delik açmak olacak. Bu işi en iyi Dremel ile açabilirsiniz. “Dremel ne ola ki?” diyenleriniz için özet geçeyim; Dremel bir çeşit el matkabıdır ve aslında cihazın markasıdır. Ancak başka markaların da o türde el cihazları var, almanız elzem değil ancak çok faydalı bir cihazdır, zaman zaman hayat kurtarıcı bile olabilir. Eğer meraklıysanız almayı düşünebilirsiniz. Yoksa bu cihaza sahip birisinden yardım alın, temizce hallolsun iş.

İşte Dremel bu!

Deliği açıp, anahtarı pena muhafazasına tutturduysanız sonraki aşama olan lehimlemeye geçebiliriz. Bu mod için Şekil 2’deki şemaları kullanacağız. Piyasada bu iş için iki tür on/off anahtar bulabilirsiniz; SPDT (Single Pole/Double Throw) denen, tek kutuplu olan ve DPDT (Double Pole/Double Throw) denen iki kutuplusu. Aslında ikisine de bağlama aynı şekilde yapılıyor ancak bir karışıklık olmasın diye hem SPDT [Şekil 2(a)], hem de DPDT [Şekil 2(b)] tipi anahtarlar için de şema hazırladım. Görselleri bunu okuduktan sonra incelerseniz aslında basit bir operasyon olduğunu görebilirsiniz. Bu şemalarda da görebileceğiniz gibi, sap manyetiğinden gelen ana sinyal kablosunun bağlandığı  bacaktan ve volüm potuna giden terminalinden birer bağlantıyı şemalarda görüldüğü gibi anahtarın ikinci ve üçüncü ayağına bağladığımızda işimiz halloluyor.

Şekil 2(a) SPDT Şeması

Şekil 2(b) DPDT Şeması

B) Modu Çek/İt Pot ile Kullanmak

Bu tür bir pot seçiminin altında esas itibariyle pena muhafazasını delmekten, genel anlamda ise gitarın görünüşünü değiştirici bir hareketten kaçınmak yatar. Evet bazıları gitarları orjinal görünümünün değişmesini hiç istemez. Ayrıca volüm potunu hızlı açıp kapatarak farklı efektler (ing:swell) yapanlar için volüm potu ile sap ton potu arasının bir anahtarla dolu olması çok da arzu edilen bir durum değildir. Bu koşulda söz konusu modu bir çek/it pot ile de yapabiliriz. Bağlantıyı nasıl yapacağımız Şekil 3’te gösterilmiştir. Burada manyetiklerden çıkan beyaz kablolar, manyetiğin sinyal taşıyan canlı (ing: hot) ana kablolarıdır. Bu modda yapılacak şey, şemada da açık olduğu üzere köprü manyetiğinin beyaz kablosunu, çek/it potunun sağ orta bacağına, oradan bir kabloyu da köprü ana kablosunun normalde lehimleneceği ana seçici üzerindeki yere lehimlemek. Sonrasında ise çek/it potunun sağ alt bacağından bir kabloyu da, volüm potunun (şemadaki gibi) en sol bacağına lehimleyerek modu bitiriyoruz.

Şekil 3 Çek - İt Pot Modu

Burada dikkat etmemiz gereken şeyler konusunda aklıma gelen ilk şey özellikle DiMarzio’nun çek/it potlarında başıma sık gelen bir hadise. Bu potlarda, pot yüzeyinde kaplı olan bir şey yüzünden lehim yapmak çok zorlaşabilir. O yüzden pot yüzeyine (toprak hattı gibi)  lehim yapmadan önce, ufak bir bölge için ince zımpara ile yüzeyi temizce aşındırırsanız daha kolay lehim atabilirsiniz. Onun dışında şema gayet açık ve net, dolayısıyla bir sıkıntı yaşayacağınızı ben tahmin etmiyorum. Sıkıntı yaşayacak olursanız veya “bu işler bana göre değil, ustasına yaptırırım” diyorsanız İstanbul’da Fatih Yılmaz’a ulaşabilirsiniz. 

Modifikasyonun Çalışma Prensibi, Sağladıkları ve Faydaları

Modu uyguladık, şimdi ne olacak? Öncelikle modumuzun temel işlevi ilk yaklaşım için sap manyetiğini, ikinci yaklaşım için ise köprü manyetiğini “ana seçici anahtar hangi pozisyonda olursa olsun” işe dahil etmektir. Böylelikle ilk yaklaşım için;

5 Yönlü Seçici Konumu	Çalışan Manyetik (Mod aktif değil)	7 Ton Modu Devrede
1.Konum	Köprü Manyetiği	Köprü + Sap Paralel Bağlı
2.Konum	Köprü + Orta Paralel Bağlı	Tüm Manyetikler Paralel Bağlı
3.Konum	Orta Manyetik
4.Konum	Sap + Orta Paralel Bağlı
5.Konum	Sap Manyetiği

İkinci yaklaşım için ise;

5 Yönlü Seçici Konumu	Çalışan Manyetik (Mod aktif değil)	7 Ton Modu Devrede
1.Konum	Köprü Manyetiği
2.Konum	Köprü + Orta Paralel Bağlı
3.Konum	Orta Manyetik
4.Konum	Sap + Orta Paralel Bağlı	Tüm Manyetikler Paralel Bağlı
5.Konum	Sap Manyetiği	Köprü + Sap Paralel Bağlı

pozisyonlarına kavuşmuş olacağız. Fazladan iki pozisyon daha ve elinizde hazır lehim setiniz varsa sadece 50 Kuruş gibi bir maliyete hem de :)

Ortaya nasıl bir ton çıktığını merak ediyorsanız, “adamına göre” diye özetleyebilirim. Seveniniz olacağı gibi “peehh, bu muymuş” diyeniniz de çıkabilir. Tüm manyetiklerin beraber çalıştığı durumda ortaya, klasik köprü+orta konumuna kıyasla biraz daha temizce ve biraz daha koyu renkli bir ton çıkmakta. Özellikle temiz ritim pasajları için hoş gelebilir. Sap+Köprü seçeneği için ise salt köprü manyetiğine kıyasla, fazla cırtlaklığı dengeleyen hoş ve kendine has bir tonu olduğunu söyleyebilirim. Teksas blues türü şeylerde iyi gidiyor bana göre.

Gelecek sayıda görüşmek üzere...

Tarafımdan yazılmış olan bu içerik Sound Dergisindeki "Gitarizm" Köşesinde yayımlanmıştır. İzin alınmaksızın ve/veya "TAM" kaynak gösterilmeksizin alıntılanması, kopyalanması durumunda derginin yayımcı şirketi gerekli her türlü yasal yaptırımlara başvurmaya yetkilidir.