Sahte Gitar Dosyası

Sahte Gitar Dosyası

Sahte. Farsça kökenli bir kelime. TDK Sözlüğüne göre anlamı 1. Bir şeyin aslına benzetilerek yapılan, düzme, düzmece. 2. Uydurma. 3. Gerçek olmayan, yalancı. 4. Yapmacık.

Sahte veya şu an sık kullanılan tabiriyle “çakma” ürünler, ülke olarak çok aşina olduğumuz bir konudur. Yıllardır hem belli ölçekteki üretici, hem de bu tür ürünler için önemli bir pazar durumundayız. Üstelik hayatımız içine dahil olmamış sektör de yok gibidir; ayakkabıdan kadın çantalarına, elektronikten kırtasiyeye kadar gerek bilfiil marka basılmış çakma ürünlere, gerekse de SQNY, KAMASONİC, NOKIR, PANOSANIC, ABIDAS, REBOK, ADIDOS, PUAM, CASIQ gibi bizleri (gülmekten) yardıran her türlü marka adlarıyla illaki karşılaşmışızdır. Elbetteki bunu çok çeşitli sebeplere bağlayabilmek mümkün; sosyoekonomik sebepler, toplumca marka/fikir tescili gibi kavramlara uzaylı gibi bakışımız, çok kısa vadeli kâr, ki buna köşeyi dönme diyoruz, peşinde koşturmayı pek bir sevmemiz gibi... Ancak o konulara burada hiç girmeyeceğiz ama neticede günümüz Türkiye’sinde, hala, hayatımızın büyük bir parçası sahte ürünler. Elbetteki bunun gitar tarafına da yansımaması kaçınılmazdı.

Çakma gitarların Türkiye pazarındaki yansımalarını pek çok çeşitte görebilmek mümkün. Bunların başında doğrudan sahte gitarların satışı geliyor. Ancak, görece büyük üreticilerin düşük fiyatlı markalarının (Epiphone, LTD gibi) logolarının, bazı meslek ahlakı düşük gitar ustalarınca, üst segmentteki muadilleriyle değiştirilmeleri (yani Epiphone logolarının Gibson, LTD’lerin ESP yapılması) gibi örnekler, kalitesiz gitarlarına, Türkiye’de sahte EMG manyetikler takarak satışa sunan firmalar gibi ahlaksızca teşebbüsler de yaşandı bu sektörde. Dahası iş ahlakından yoksun bazı lütiyeler de bu dolandırıcılığa ortak olabiliyorlar. Yakın zamanda böyle İzmirli bir örnek popüler bir forumda ortaya çıkarıldı, merak eden işin dahasına ufak bir google araştırması ile kolayca vakıf olabilir. O yüzden benden tavsiye, bir lütiye(?) size “Replika gitar illa kötü değildir. Ben iyileri alıp, modifiye edip satıyorum. Orjinalinden daha iyi oluyor!” gibi laflar söylüyorsa, o atölyeden çıkın ve geri dönmeyin. Ufak bir kâr için böyle numaralara başvuran birisi gitarınızın tamiri veya yeni yaptıracağınız gitarınız için de, sizin aleyhinize çeşitli numaralar yapabilir. Yeri gelmişken bahsetmeden geçemeyeceğim bir konu daha var; “replika” kelimesinin yanlış ve müsrifçe kullanımı; son dönemde bu tür sahte gitar satan kişiler, “çakma gitar” hitabeti prestij kaybettireceğinden dolayı, ağırlıklı olarak “replika” kelimesini kullanmaktadır. Ancak doğru bir kullanım değildir; replika ürünler, orjinallerinin, genellikle birebir kopyalarıdır (orjinallerinin 6.sınıf-kötü taklitleri değildirler) ve çok daha masum amaçlarla kullanılırlar. Örneğin bir doğa tarihi müzesi, koleksiyonuna kendi topraklarda çıkmamış bir Allosaurus fosilinin replikasını ekleyebilir, Steve Vai’ın 80 ortalarında çok sık kullandığı yeşil Charvel’i “Green Meanie”’yi çok seven birisi, kendi San Dimas Charvel’inin özelliklerini (renk, tremolo, manyetikler, çıkartmalar, pena muhafazası vs.) modifiye ederek ona görsel açıdan çok benzeyen bir gitar sahibi olabilir veya işi seri üretime dökmemiş bir gitar yapımcısı çok sevdiği Steve Ray Vaughan’un “Lenny” veya “Number 1” Stratını kopyalayabilir, dahası lisans sahibi bir büyük üretici de bu tür “saygı gitarları” üretebilir ki en güzel örnek Fender Custom Shop’un Eric Clapton’un efsanevi gitarı “Blackie” için yaptığı çalışmadır belki de.  

Son birkaç senedir ise, işin kötüsü, etrafta karşımıza çıkan sahte gitar sayısında, model çeşitliliğinde artış gözlenmekte. Bunun en büyük sebebi, elbette, doğru alıcıya satıldığında getirdiği büyük kâr. Bu konudaki şahit olduğum en büyük örnek toptan ticaretine kalkışsanız 100$’a yurda sokulabilecek olan bir Les Paul’e, Gibson diye 2000 Lira verilmesiydi. Bu arkadaş bakım yaptırmak ve fikir almak için bana ulaşmış ve Mersin’den Eskişehir’e gelmişti. Gitarının sahte olduğu haberini vermek ise gerçekten kötü bir his, onu da belirteyim.

Bizim açımızdan daha kötü iki durum daha var; ilki kalite olarak ileriye doğru giden çok şey olmamasına rağmen, sahte gitar üreticilerinin düne göre daha orjinaline yakın görünen ürünler üretmeleri. Daha birkaç yıl öncesinde bile pek çok çakma gitarın sahteliği 50 metreden anlaşılırdı. Ancak şu an külliyatına hakim olmadığınız gitarlarda, özellikle, ciddi bir ön inceleme gerekiyor. Artık biz bile bazı gitarları tek hamlede bakarak ayıramayabiliyoruz. Bunun bir diğer sebebi ise kötü durumların da ikincisi, Türkiye içinde yapılan oynamalar. Bizzat karşılaşmadım ama çeşitli forumlarda bu tür gitarlar gördüm, biraz araştırınca siz de denk gelebilirsiniz. Bu durumda kötü niyetli satıcımız sahte gitarı için orjinal bir sap satın alıyor (ebay’den vs.) ve o sapı elindeki çakma gitara takıyor. Siz kontrol için bakıyorsunuz sapa, logo orjinal, seri numarası vs. her şey yerli yerinde. Ama gövde, manyetikler, köprü ve diğerleri değil. Diğerlerine nazaran daha az kârlı, ama kandırma gücü çok daha büyük...

Çin Faktörü

Şu an dünyanın en büyük fason üretici konumundaki Çin’de gitar ve gitarla alakalı yan ürünler ile uğraşan çok sayıda fabrika, atölye, iş yeri ve firma mevcut. Bunların hepsi sahteci ve dandik gitar yapan üreticiler değil. Aralarında prestijli firmalar için, görece, kaliteli ve orjinal ürünler üreten firmalar da var ve aslında azınlıkta da değiller. Üstelik dünyanın bugünkü düzeni nedeniyle ilerleyen yıllarda çok daha fazla marka/model göreceğiz Çin çıkışlı. Muhtemelen bilgisayar sektöründe Lenovo gibi bir marka çıkarttıklarına benzer şekilde bir gitar markası yarattıklarını bile görebiliriz, zira bir gitar Çin'de üretilmiş diye illa kötü olacak diye bir kaide yok - gayet güzel aletler de çıkıyor o taraflardan. Bunlardan ayrı olarak daha farklı bir kesim var ki işte dikkat edilmesi gerekenler onlar. Bir bölümü standart sahte gitar üreticisi. Mümkün olan en düşük fabrika çıkış fiyatına sahip ürünü üretebilmek adına, ki aslında bunu belirleyen ana unsur toptancıların talepleri oluyor, bazen “rezil” gibi bir sıfatın bile yetersiz kaldığı ağaç ve aksamların kullanıldığı, perde ve boya işçiliği gibi gitarın işçilik ölçütlerini belirleyen noktaların öylesine yapıldığı bu gitarları üreten bazı firmaların videolarını youtube’da bile bulabilmek mümkün. Ama daha da kötüsü var; “Orijinal Çakma” gitarlar. Çin’de üretim yaptıran batılı firmaların başlıca korkulu rüyası, tam olarak bunlar. Hadiseyi şöyle özetlemek mümkün; siz belli saygınlığı olan bir gitar firmasınız ve oradan bir üretici firma ile anlaşıyorsunuz, farzı misal ayda 1000 gitar için. Firma, adınıza üretime başlıyor. Siz üretim için gerekli bilgileri sunuyorsunuz (planlar, üretim yöntemleri, hammaddeler, tecrübe), belki de kendi fabrikanızdan bir eleman gönderip, orada üretim yapacak takıma eğitim verdiriyorsunuz vs. Lâkin üretici sabah sekiz, akşam altı size üretim yaparken, diğer iki vardiyada aynı hammaddeler, aynı çalışanlar, aynı makinelerle sizin metanızı üretmeye devam ediyorlar. Üretilen, atıyorum, beş gitar varsa size ulaşan üç oluyor, o iki fazla gitarı ise çeşitli yollarla daha düşük fiyatlara satabiliyorlar. Rickenbecker’ın CEO’su John Hall bu konuda oldukça net ve dahası olduğunu da belirtiyor*; “Şurası gerçek ki Çin’deki fabrikaların kapatma düğmesi yok. Sekizden beşe müşterilerinin “kaliteli” gitarlarını üretiyor, günün geri kalanında ise aynı hat üzerinde kopya ürünler üretiyorlar. Hem fabrikalar, hem de dış tedarikçiler bunu yalanlasa da çok kereler kanıtlanmış bir şey”. Ben, emin olmamakla birlikte, bu hadiseyi "ihraç fazlası" veya "defolu ürün" olarak pazarda satılan "markalı" kılık kıyafet muhabbetine de benzetiyorum.

Firmalar bu durumun farkına vardıklarında fabrikanın üretim hatlarını gece gündüz gözleyebilecekleri sistemler veya fabrikada 7/24 çalışan bir temsilcisi istihdam edilmesi gibi önlemler almışlarsa da cingöz Çinlilere bu da sökmemiştir. Beijing’de üst sınıf gitarların satıldığı saygın bir firmanın sahibi olan Richard Thwaites’in anlattığına göre* bazı fabrika sahipleri birden fazla üretim tesislerine sahip olduklarından yabancı temsilcinin çalıştığı üretim tesisindeki vardiyasından çıkıp, firma sahibinin diğer fabrikasına çalışmaya gidebilmekte, böylelikle aynı ticari sırlarla, aynı hammadde ve parçalarla, eşdeğer üretim cihazları ile, aynı işçiler tarafından “orjinal çakma” ürünler üretilebilmekte.

Sahtesini Gerçeğinden Ayırmak

Sahte gitarlar gitgide daha sık rastlanır hale gelirken kendimizi nasıl koruyacağımız konusu, doğal olarak, ortaya çıkmakta ve bu makalenin de aslında ana hedefi bu konuda fikir vermektir. Korunmanın en temel yolu, elbette ki, bilgidir. Büyük veya küçük bir meblağ ödemeden önce ürün hakkında yeterli bilgimiz yoksa iyi bir araştırma yapmak bu işin püf noktası. Şunu da asla aklınızdan çıkarmayın, dolandırıcıların en başarılı olduğu anlar, kurbanlarına kendilerini çok zeki olduklarını ve (tekrar denk gelmeyecek) büyük bir fırsat yakaladıklarını hissettirdikleri anlardır. Ayrıca bir gitarı araştıracaksanız, lütfen almadan önce araştırın ki bir anlamı olsun. Yoksa “Merhaba hocam, yeni bir Fender tele aldım 500 TL’ye, bakın bakalım gerçek mi?” diye sormanızın başta siz olmak üzere kimseye faydası olmaz. O yüzden “geç olsun, düzgün olsun” felsefemiz olmalı.

Sahte ürünleri ayırt etme yöntemlerini genelleyecek olursak;

• Fiyat : Akıl sağlığı yerinde olan hiç kimse 2400$ son kullanıcı fiyatı olan bir Fender Stratocaster’ı size 500$’a satmaz. Ha, Mahmut Yıldırım adına düzenlenmiş bir kimlik sahibisinizdir (yeni kuşak bu espriyi anlar mı bilemedim ama Susurluk Kamyonunu bilenler anlar) veya tanınmış bir mafya babasının veliahdısınızdır, bir ihtimal :) O yüzden “aman çok ihtiyacım var”, yok “kız arkadaşım hamile kaldı”, yok “haciz gelecek, yoksa hayatta satmazdım” gibi laflara itibar etmeyiniz. Bir de bunların Amerika’da yaşayıp 2000$’lık gitar hediye etmeyi pek bir seven arkadaşlara/amca-dayıya sahip olanları, yok efendim, orada bilmem ne sentır’dan 78 tane gitar arasından seçip gitar alan arkadaşlı versiyonları vardır. Onlara da azami dikkati göstermek lazım gelir...

• Seri Numarası : Seri numarası çok istisnai olarak işe yarayabilen bir yöntemdir. Sakın ola ki temel güven mekanizması olarak düşünmeyin. Gitarın seri numarasını girdiğinizde size çeşitli bilgiler veren siteleri de unutun. Ben, misal, sahte Ibanez Jem üretecek olsam giderim ülkemdeki bir Ibanez satıcısına, bir Jem dener, seri numarasını da çaktırmadan not ederim. Ardından fabrikamda ürettiğim 2000 gitara da aynı seri numarasını yazarım. Siz de internetten seri numarası sorgularsanız karşınıza filanca tarihinde Fujigen’de üretilmiş diye bilgi çıkar. Halbuki değil :)

• Logo : Genelde çakma gitar üreticileri bu noktada hala işi batırıyorlar (Şekil 2). Çok şükür. Ama çakması yapılan firmaya âşina değilseniz işinize yaramayabilir zira fark etmek için logonun sap kafasındaki yerleşimini, boyutlarını, logolama malzemesini, logo fontunu vs. çok iyi bilmekte fayda var. En azından “Gibsun” yazanlara karşı daha uyanık olabilmek mümkün :)

• Donanım : İşte sahtecilerin çuvalladığı en önemli noktalardan birisi de bu; gitarı, rengi, logoyu epey yakın tutsalar bile maliyet sebebiyle dandik parçalar kullanmak durumunda olduklarından, işi bilen bir göz Hanya ile Kenya’yı hızlı bir şekilde ayırabilir (Şekil 3). Manyetikler ve onların bobinleri, kutup başları, manyetik çerçeveleri, üst eşik, fileto (Binding) malzemesi, tuşe süsü malzemesi, akord burguları, köprü, pot başları (Şekil 4), switch başları bilen bir göz için iyi indikatörlerdir. Dolayısıyla şüphelendiğiniz bir gitar varsa açın o gitarın resmi websitesini, fotoğrafları ince ince karşılaştırın, parçalarına kadar (Şekil 5).

 Şekil 3 Tremolo - Üstte gerçek, altta sahte

 Şekil 4 -detaylar - üstte gerçek Gibson, altta sahte

• Boyutlar : Bu da biraz uzmanlık ister. Ama çeşitli çakma gitarların, orjinallerine göre daha büyük, daha küçük, daha dar veya daha ince üretildikleri biliniyor. O bakımdan boyutlardaki anomali fark ederseniz, yine, önerim ters tarafa depar :)

 Şekil 5 -Detaylar - solda sahte, sağda gerçek


• Detaylar : İşte şeytanın zırt dediği yer. Bu işlere âşina değilseniz fark etmeniz zor olabilir. Ama âşina olanlar için göz zevkini son erdirici unsurlardır. Birkaç örnek verelim; çakma Les Paul’lerin büyük bir kısmında sap filetosu, orjinali gibi değildir (Şekil 6). Gibson LP’ler çok daha zahmetli olan bir yöntemle filetolanır ve fileto malzemesi, perdeyi tamamlayacak şekilde tuşe sonuna form alır. Çakmalarda ise perdeler sap filetosunun üzerinde kalır. Ayrıca Gibson LP’lerin, sap çeliği kapağının iki vidalı olması ve düzgün nizamı (Şekil 7), bu kapak altındaki sap çeliği kanalının üçgenimsi olması, manyetik boşluklarının gövde renginde boyalı olmaları, manyetik kablolarının yapısı, elektronik boşluğunun şekli, potansiyometreler, kapasitörler gibi ayrıntılar (Şekil 8), görebilen gözler için ibretlerle doludur. Eğer sizin gözleriniz bir A markası için böyle ince detayları göremiyorsa www.gitarpedal.net gibi iş bilenleri ihtiva eden ortamlarda (Mehmet Barlo Hocamla oradayız, bekleriz ;) ) net fotoğraflarla sorun, yardım arayın.

 Şekil 6 - Fileto detayı - solda gerçek, sağda sahte

Ayrıca ilk elden yardım/rehberlik aramanız gereken ilk kurum, söz konusu gitarı Türkiye’ye ithal eden firmadır. Eğer ki distribütörlük, bayilik sorumlulukları var, o zaman size doğru bir yönlendirme/bilgilendirme yapmak öncelikle onların görevidir. Benim bildiğim hiçbir yerli ithalatçı firma da zaten böyle bir yardım talebini yanıtsız bırakmaz, o sebepten çekingen olmayın.

 Şekil 7 - Sahte LP ve Berbat Detayları

İlaveten, ikinci el olarak internet üzerinden bir gitar alacaksanız mutlaka gitarın pena muhafazası altının, mümkünse sap cebinin (sapın gövdeye vidalandığı bölüm), sap kafasının, logosunun, üst eşiğinin, köprüsünün, elektronik parçalarının (manyetikler, potlar, kapasitörler) detaylı ve net fotoğraflarını isteyin. Hele ki şüphe uyandıran bir unsur varsa ısrarcı olun.

• Diğer : Almak istediğiniz gitarı satan firma/mağaza kim? O gitarın bayisi veya TR ana distribütörünün resmi bayisi mi? İnternet araştırması yaptığınızda adı daha önce böyle bir olaya karışmış mı? Fatura gibi resmi evrak işlerinde nasıl bir yaklaşım sergiliyorlar. Ayrıca gitarla hardcase veya normal çanta veriliyorsa bu orjinal mi? Gitarla verilmesi gereken ücretsiz aksesuarlar tam mı, düzgün mü? Üretim yılı ile model birbirini tutuyor mu, atıyorum 2002 yılında üretimden kalkmış olan bir gitar size 2010 üretimi diye sunuluyor olabilir mi?

 Şekil 8 - Elektronik havuz - ikisi de sahte

Sahte ürünler ile dolandırılmak veya dolandırılmamak. İşin özü doğru bilgiye sahip olabilmekte, bu bilgiyi edinebilmekte. Umuyorum ki bu yazı, sahte gitarlar konusunda belli bir fikir kazandırabilmiştir. Her markanın, hatta pek çok bireysel modelin kendine özgü, üretim yılına özgü özellikleri, karakteristikleri olabileceğinden, fark edebileceğiniz üzere, tek tek şuralara buralara dikkat gibi bir yazından kaçınmış olsam bile, yine de, işlevsel bir ön araştırma rehberi olacağından şüphem yok.

Türk Gitar Alemine Bir Faydamız Dokunduysa Affola! ;)

https://www.facebook.com/gitarizmtr

Barış Şahin 2012

*: Guitar & Bass Dergisi Şubat 2012 Sayısı

 Tarafımdan yazılmış olan bu içerik Sound Dergisindeki "Gitarizm" Köşesinde yayımlanmıştır. İzin alınmaksızın ve/veya "TAM" kaynak gösterilmeksizin alıntılanması, kopyalanması durumunda derginin yayımcı şirketi gerekli her türlü yasal yaptırımlara başvurmaya yetkilidir.